Tekmili Birden Anifilm 2018
Třeboň, yeşil bir gölet kenarında, balıkçılığı, bira yapımı ve spalarıyla ünlü küçük, şirin, tarihi bir kasaba. Anifilm Festivali’nin Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da değil de burada gerçekleşiyor oluşu aslında çok da garip değil. Tıpkı bundan yaklaşık 60 yıl önce Fransa’daki Annecy kasabasının o zamanlar “Uluslararası Animasyon Günleri (J.I.C.A.) olarak bilinen Annecy Animasyon Festivali’ni sahiplenmesi gibi Třeboň da bu festivali kucaklamış, sahiplenmiş, ondan kaynaklarını esirgememiş. Festival sırasında kasabanın 8000 kişilik nüfusuna 1000 kişilik bir nüfus daha ekleniyor. Třeboň belediye başkanı bu durumdan memnun, “Fon başvurumuz kabul edilirse kent meydanına animasyon evi de kuracağız” diyor. Bu tarihi minik kasaba için kampçılar ve balıkçıların yanısıra animatörler de önemli bir gelir kaynağı oluşturuyor!
Göletin karşısında film seçme aşaması
Bu yıl “Anifilm” adı altında dokuzuncusu gerçekleşen festivalin programı, altı günde tüketilemeyecek derecede çeşitli. Elimde program, kararsız bir biçimde birbiriyle çakışan gösterimler ve atölyeler ve profesyonel toplantılar arasında seçim yapmaya çalışıyorum. Yarışma kategorilerinde ilk dikkati çeken, çoğu zaman anlatısal kısa metraj filmlerle yarışmak zorunda kalan ve genelde geri plana itilen soyut animasyonlar için de ayrı bir kategori açılmış oluşu. Böylece Yamamura, Schwizgebel gibi ustaların filmlerinin yanında, animasyon festivallerinden çok sanat galerilerinde veya dijital sanat günlerinde parça parça gösterilen sanatçılar da festivale katılabiliyor. Ayrıca müzik videosu ve çocuklar için uzun metraj film yarışmaları da (her ne kadar en iyi çocuk filmi ödülünü alan “Breadwinner”ın ne kadar “sadece çocuklara yönelik” bir film olduğu tartışılsa da) festivalin çeşitlilik çabasının bir göstergesi. Bu yıl kimileri uluslararası yarışma seçkilerinin içinde gösterilse de Çek filmlerine ayrı kategorilerde ödül verilmesi kararlaştırılmış. Bu yüzden Çekya’da üretilen son kısa filmler, öğrenci filmleri, televizyon ve online diziler, ısmarlanmış işler ve müzik videoları “Çek Ufukları” başlığı altında ayrı gösterimler halinde programlanmış. Oyun ve VR işleri de artık animasyon festivallerinin kanıksanmış bir parçası. Festival boyunca ayrı bir salonda çocuklara yönelik son bağımsız oyunların ve VR işlerinin sergilendiği Anifilm’de, oyun alanında da iki yarışma kategorisi oluşturulmuş. Böylece bağımsız oyun tasarımcıları ve meraklılarının da festivale katılımları hedeflenmiş.
Oyun ve VR işlerin sergilendiği ayrı salonun girişi
Kısa Film ve Yetişkinlere Yönelik Uzun Metraj Film dalında bu yıl sürpriz isimler ödül aldı: Kısa Film dalında bir süredir festivallerde dolaşan “Manivald” filmi bu yılın favorileri arasında gösterilen Rosto’nun “Rerun”ını, Ayçe Kartal’ın “Kötü Kız”ını ve Don Hertzfeldt’in “The World of Tomorrow 2”sini geride bırakırken, Uzun Metraj Film dalında Koreli yönetmen Yongsun Lee şaşkınlıkla ödülünü aldı.
Bu ödüllerin festivalin kapanışına saklanırken, açılış gecesinde verilen tek bir ödül vardı, o da “Yaşam Boyu Başarı” ödülü idi. Ödülü alan 88 yaşındaki Çek yönetmen ve öğretmen Libuše Čihařová kendi filmlerinin yanısıra, yakın zamanda filmleri uluslararası ödüller alarak festivallerde gösterilen bir çok öğrencinin de danışmanı olarak tanınıyor.
Çok kategorili yarışmalar dışında, yarışma dışı gösterimler de en az yarışma gösterimleri kadar, hatta daha bile çeşitli ve fazlaydı. Bu alanda ön plana çıkan üç tema vardı: 3B Animasyon, Televizyon ve İnternet Dizileri ve Çekoslavakya Animasyonu’nun 100 yılı. Örneğin 3B Animasyon teması altında; Mihenk Taşları, Işık, Doku, Hareket, 2D vs 3D, Oyun ve Diğer Etkiler, Job, Joris ve Marieke Özel Gösterimi ve “Rango”, “Inside-Out”, “Zootropolis”, “Lego Movie” filmlerini kapsayan dört ayrı uzun metraj gösterimi programlanmıştı. Ayrıca meydandaki açık hava sinemasında “Despicable Me” gibi çocuklara yönelik son filmler de Çek dublajlı olarak gösterildi. Televizyon ve İnternet Dizileri başlığı altındaysa yetişkinlere ve çocuklara yönelik ayrı gösterimlerde en güncel dizileri izlemek mümkün oldu. “Çekoslavakya Animasyonu Gösterimleri” ise, güncel yarışma filmleri dışında, 100 yıllık bir tarihe sahip Çek ve Slovak filmlerinin geniş bir derlemesiydi. Ayrıca “Unutulan Çek Kadın Yönetmenleri” başlığı altında 80’li ve 90’lı yıllarda animasyon filmi yapıp sonra bu işi bırakmış yönetmenlerin filmleri gösterildi. İlginç olan, ardından yapılan söyleşide filmlerinin yapım hikayelerini paylaşan kadınlar, animasyonu bırakmış olma konusunda pek de üzüntü duymuyorlardı…
Meydanda halka açık gösterimlere ilgi oldukça yoğundu.
Festivalde gösterimlerin dışında, jüri üyeleri ve konuk sanatçıların katıldığı buluşmalar ve “usta sınıfları” da planlama konusundaki cambazlık yeteneklerimin gelişmesine sebep oldu. Kısa film gösteriminden çıkıp 5 dakikada konuşma salonuna geçmek, konuşmanın son 10 dakikasında çıkıp yine gösterime koşmak, hızlı bir şekilde günlük rutinimin bir paçası haline geldi. Bu buluşmalardan bazıları; festivalin aynı zamanda açılış filmi olan “Isle of Dogs”’un yapımcısı Ben Adler’in ve animatörlerinden Elie Chapuis’nin katıldığı “Isle of Dogs’un Kamera Arkası” konuşması; yine Elie Chapuis’nin “My Life As a Zucchini” de çalışma hikayesini anlattığı konuşması, Pixar animatörü Rick Quade’in Karakter Animasyonu alanında usta sınıfı ve Pixar tecrübelerini anlattığı konuşması, Nikita Diakur’un son filmi “Ugly”de kullandığı prosedürel animasyon tekniklerini anlattığı usta sınıfı ve Ricky Hagget’ın oyun yapma süreçlerini paylaştığı konuşmasıydı. Bunların bir çoğu yoğun bir katılımla gerçekleşti, ama en kalabalığı herhalde “Isle of Dogs’un Kamera Arkası” konuşmasıydı. Bu konuşmada Elie Chapuis ve Ben Adler, Isle of Dog’un tasarım sürecinde Wes Anderson’a özel tercihleri gösterdi. Örneğin insan kuklaları illüstratif çizimlerle önceden ayrıntılı bir şekilde tasarlanmışken, köpek kuklalarının yapımına doğrudan kil modellerle başlanmış. Köpeklerin anatomileri oluşturulduktan sonra tüylerini anime etmeye uygun hale getirebilmek için ayrıntılı bir araştırma süreci yaşanmış ve bir “kürk kataloğu” hazırlanmış. Açılış sekansını anime eden Chapuis’ye göre “Fantastic Mr. Fox”a oranla çok daha tutarlı bir animasyon stili yakalanan filmde, kimi zaman — özellikle köpeklerin tüylerini anime ederken — kazalar yaşansa da kullanılmayan çok az animasyon sekansı olmuş.
VİSEGRAD ANİMASYON FORUMU
Festivalin bahsedilmesi gereken bir diğer önemli parçası da Doğu ve Orta Avrupa ülkelerinde animasyon üretimini artırmak ve uluslararası işbirlikleri kurarak Avrupa fonlarına erişimi kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmuş Visegrad Animasyon Forumu (VAF). Bu yıl VAF Katılımcı ülkelerden (Slovenya, Slovakya, Çekya, Polonya, Macaristan) gelen temsilciler, projelerini sunan yönetmen ve yapımcılar, ve yeni işbirliği kurmak isteyen Avrupa çapında şirketlerle toplandı. Kısa film, Televizyon Dizisi, ve bu yıl ilk defa Uzun Metraj Animasyon dallarında sunum yapan projeler arasından her kategoride birer proje Avrupa’da prestijli projelerin yarıştığı “Cartoon Forum” ve “Cartoon Movie”’ye gönderilmek üzere seçildi. Bu yıl jüri, kısa film dalında “Floating”i, Televizyon Dizisi dalında “Rabbit From a Tin Hat”i, ve Uzun Metraj dalında Çek, Polonya, Slovenya ve Slovakya ortak yapımı stop motion projesi “Of Unwanted Things and People”ı seçti. Ayrıca Uzun Metraj Animasyon dalında Makedonya yapımı “John Vardar vs the Galaxy” Mansiyon ödülü aldı.
“Of Unwanted Things and People” projesinden bir kare
Sunumlarla ilgili bir kaç noktayı daha detaylandırmakta fayda var; en azından gösterimler arasında tek izleyebildiğim VAF sunumu olan uzun metrajlarla ilgili. Her bir proje için yönetmen ve yapımcılar toplam 10 dakikaya sahipti; bu on dakikada projenin ana fikrini, değerlerini, kısa hikayelerini, kullanılacak teknik ve sanatsal yaklaşımı, projenin şu an içinde bulunduğu aşamayı, varsa daha önce alınan mali destekleri ve üretim işbirliklerini, ve bu sunum ile ne aradıklarını anlattı. Her bir proje için konsept çalışmaları, varsa animatik veya anime edilmiş sekanslar, ve proje ile ilgili bilgi verebilecek bir çok malzeme gösterildi. Örneğin tamamlandığında Makedonya’da üretilen ilk uzun metraj animasyon filmi olma iddiasındaki “John Vardar vs. the Galaxy” için yönetmen, sunumlarının sonunda, animasyon için referans olarak kendisinin oyunculuk yaptığı videolarının komik bir montajını gösterdi. Film komedi-macera türünde olduğu için sunumu seyirciyi güldüren bu videoyla kapatmaları çok iyi bir tercihti. Ödül alan “Of Unwanted Things and People” ise, uyarlandığı kitabın duygusal tonunu yansıtan bir pilot sekansla kapadı sunumu. Sanat yönetimi ve animasyonu son derece başarılı olan bu sekansta, iki çocuk anne-babalarının ölüm haberini alıyorlardı. Jüri ve izleyenler sekanstan son derece etkilenseler de çocuklara yönelik olduğu söylenen filmin biraz fazla depresif olup olmayacağını sorguladılar. Yapımcılar filmde daha neşeli anlar da olacağı konusunda güvence verdiler. Film ayrıca yaratıcı finansman yöntemiyle de puan aldı: Arnošt Goldflam’ın kitabında olduğu gibi filmde de 4 kısa hikayenin canlandırılacağını belirten yapımcılar, her bir hikayenin ayrı katılımcı ülkede çekileceğini, ve böylece ülkelerden yerel üretim desteği alma konusunda olanakların maksimum kullanılacağını anlattı.
Her proje, bu sunuma gelmeden önce, bütçesinin en az yüzde ellisini karşılamış, veya karşılama potansiyelini gösteren girişimlerde bulunmuş, yaratıcı ve finansal planını yapmış, ve Avrupa destekleri önemli katkılar da sağlasa sadece bu desteğe güvenerek yola çıkmamış olmalı idi. Ayrıca hedef kitle ve dağıtım planı da sunumun önemli bir parçasını oluşturuyordu. Dolayısıyla sağlam ve gerçekleştirilebilir bir yapım planı ve en az ön üretim kısmını tamamlama aşamasında olmak orada bulunmanın ön şartlarından biriydi. Sunuma gelen hemen her projenin ardında en az bir yıllık bir çalışma vardı.
Bu buluşma, kazansa da kazanmasa da sunum yapmanın önemini gösteren güzel bir örnekti. Olabildiğince çok sunum ile olabildiğince çok geri bildirim almak, ve bu bildirimlere göre projeyi yeniden şekillendirmeye açık olmak başarılı bir üretim planı için son derece önemli görünüyordu. Örneğin yapımcısının anlattığına göre Makedonya projesi “John Vardar vs. the Galaxy” önce televizyon dizisi olarak başlamış, ancak sunumlarda aldığı yorumlar doğrultusunda ticari getirisi de hesaplanarak uzun metraja çevrilmiş.
VAF önümüzdeki yıl “Creative Europe” fonuna Avrupa Birliği dışından katılan diğer ülkeleri de kapsayacak şekilde genişlemeyi planlıyor. Bu kararın verilmesinde Makedonya güzel bir örnek olmuş. Gönül isterdi ki Türkiye de bu önemli üretim forumuna katılım sağlayabilsin ve projeler Cartoon Media’ya gitmeden önce daha fazla destek, ortak üretim ve geri bildirim şansı bulabilsin…
The Breadwinner: Çocuklar için En İyi Uzun Metraj Film
Festivaldeki kategoriler ve ödül alan filmler:
Uzun Metraj Film – Yongsun Lee: “I’ll Just Live in Bando” (Güney Kore)
Çocuklar İçin Uzun Metraj Film – Nora Twomey: “The Breadwinner” (Kanada, İrlanda, Lüxemburg)
Kısa Film – Chintis Lundgren: “Manivald” (Estonya)
Öğrenci Filmi – Anna Mantzaris: Enough (İngiltere)
Soyut ve Anlatısal Olmayan Film – Max Hattler: “Divisional Articulations
Muzik Videosu – Lei Lei: “I Don’t Like the Comics You Drew” (Çin)
Çek Ufukları: Kısa Film – Vít Pancíř: “Walking and Running”
Çek Ufukları: Öğrenci Filmi – Dávid Štumpf: “WOO-HOO!” (Film and TV School of the Academy of Performing Arts in Prague)
Çek Ufukları: Televizyon ve Online Dizi – Alexandra Májová and Kateřina Karhánková: “Hungry Bear Tales: Blueberries!”
Çek Ufukları: Ismarlanmış işler – Michal Žabka: “Jupí Hot Drink” spotu
Çek Ufukları: Müzik Videosu – Kosuke Sugimoto: “Krosna”
Bağımsız Oyun İçin En İyi Görsel Tasarım – Ko-op: “GNOG” (Kanada)
Çocuklar İçin En İyi Oyun – Amanita Design:“Chuchel” (Çekya)
Chuchel : Çocuklar için En İyi Oyun
ZEYNEP AKÇAY (zeynepakcay2002@yahoo.com)