Animasyon sinemamız için çok önemli bir adım olan Kötü Kedi Şerafettin filminin vizyona girmesine sayılı günler kala kısaca ülkemizde animasyon sinemasının tarihini ele almak istedim.

İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi öğretim görevlisi Vedat Ar, 1947 yılında ülkemizin ilk animasyon filmini 15 öğrencisiyle beraber tamamlamıştır. Zeybek Oyunu isimli bu kısa animasyon üç dakika uzunluğundadır.

Yönetmenliğini Turgut Demirağ’ın yaptığı 1951 yılı yapımı Evvel Zaman İçinde isimli animasyon Türkiye’nin ilk uzun metraj animasyon filmi olmasının yanı sıra ilk renkli filmi olma özelliğini de taşımaktadır. Üzücü olan ise filmin kopyası bulunmamaktadır elimizde. Hazırlanışı 4 yıl süren film, 1951 yılında teknik laboratuvar işlemleri için ABD’ye gönderilmiştir ve filmden bir daha haber alınamamıştır. Yönetmen Turgut Demirağ, filmin kopyalarını kaybeden şahıslara tazminat davası açmış ve kazanmıştır. Yine de dört yıllık emeğin yok olması hem yönetmen Turgut Demirağ’ı hem de diğer animasyon sanatçılarını olumsuz etkilemiş ve animasyon sineması, ülkemizde henüz başlayamadan duraklama dönemine girmiştir.

1984 yılında Derviş Pasin ve Ateş Benice tarafından kurulan Pasin – Benice stüdyosu TRT için çeşitli projeler üretmiştir. Bunlardan en meşhurları Karınca Ailesi ve Evliya Çelebi isimli yapımlardır. Derviş Pasin 1988 yılında Boğaç Han isimli 50 dakikalık animasyon filmi yönetir. Evvel Zaman İçinde filmi kayıp olduğu için Boğaç Han, o güne kadar yapılmış olan en uzun yerli animasyon film unvanını elde etmiştir.

2009 yılında Cihat Hazardağlı’nın Suluboya isimli vizyona girdi. Gerçek karakterlerle ve suluboya arka planlarla çekilmiş olan film deneysel bir çalışmaydı. Karakterlerin İngilizce konuşması, konunun Venedik’te geçmesi ve sahnelerin suluboya efektleriyle oluşturulmuş olması nedeniyle Türk seyircisi filmi görmezden geldi. Sadece 10 kopyayla vizyona giren bu çalışmanın seyirci sayılarını açıklamamayı tercih etti dağıtıcı firma.

2010 yılında Kayıp Armağan filmi tamamlandı ama vizyona giremedi. Kerem Sami Hünal’ın yönettiği filmde Japon Kralı’nın Osmanlı padişahı 2. Abdülhamid için yolladığı bir armağanın hikayesi anlatılıyordu. Süresi sadece 60 dakika olan film televizyon gösterimi sayesinde seyirciye ulaşabilmeyi başardı.

2011 yılında Türkiye’nin ilk bilgisayar animasyonu filmi Allah’ın Sadık Kulu: Barla vizyona girdi. Said-i Nursi’nin Barla’da sürgünde olduğu günleri anlatan film hareket yakalama (motion capture) tekniği kullanılarak çekilmiştir. Grafikler yurtdışı örneklerinin bayağı gerisinde kalan filmde karakterlerin hareketleri yapay, bedenler soluk ve cansız görünmektedir. Konu olarak yetişkinlere hitap eden biyografik propaganda filmi olmasına rağmen filmi izleyen kitle çoğunlukla gençler ve çocuklardan oluşmuştur. Film vizyonda kaldığı süre içerisinde 2.2 milyon seyirci tarafından izlenerek ülkemizde en çok izlenen animasyon film unvanını ele geçirmiş ve ayrıca 2011 yılında da en çok izlenen 3. filmi olma başarısını göstermiştir.

2013 yılında Ayas filmi vizyona girdi. Tamamen çocuklara yönelik olan filmi 198.315 kişi izledi.

2014 yılında üç animasyon film birden vizyona girdi. Evliya Çelebi ve Ölümsüzlük Suyu filmi 51.129 kişi tarafından izlendi. Türkiye’nin ilk 3D animasyon filmi olarak vizyona iddialı bir şekilde giren Uzay Kuvvetleri 2911 filmini ise sadece 1026 kişi sinemada izledi. Grafiklerin ve senaryonun yetersiz oluşu filmin amaçladığı seyirci sayısına ulaşamamasının en önemli sebepleriydi.

Yılın son filmi ise Rimolar ve Zimolar: Kasabada Barış isimli kukla animasyon film oldu. İlk kukla animasyon film sloganını kullanan film gayet başarılı olmasına rağmen 16.167 seyirci tarafından izlendi.

5 Şubat günü Kötü Kedi Şerafettin filmi vizyona giriyor. Filmin alacağı tepkiler ve ulaşacağı seyirci sayısı animasyon sinemamızın geleceği açısından büyük önem taşıyor. Teknik açıdan gayet başarılı olan filme seyircinin ne kadar ilgi göstereceği önümüzdeki günlerde belli olacak.

Not: “Animasyon Sineması ve Hayvan Karakterleri” isimli kitabımda yer alan yazının genişletilmiş bir versiyonu.

fatih kalkan

1983 yılında dünyaya geldi. 2014 yılında “Animasyon Sineması ve Hayvan Karakterleri”, 2017 yılında “İntihar Teorisi” (roman) ve 2020 yılında “Animasyon Sinemasının Yüz Yılı” isimli kitapları yayınlandı. Okumaya, izlemeye ve yazmaya devam ediyor.